BÀI BÌNH THƠ VẪN CHUYỆN THỊ MẦU CỦA ĐẶNG TOÁN

VẪN CHUYỆN THỊ MẦU

(Thơ Nguyễn Long)

Kẻ chê người trách Thị Mầu

Trăm năm vẫn chuyện miếng trầu mặn vôi

Khuất sau miệng lưỡi người đời

Đâu điều oan nghiệt, đâu lời thị phi.

Yêu người yêu đến cuồng si

Nghĩ đâu cửa Phật trơn lì rêu xanh

Muốn trồng cây cải không thành

Cái hôm thất vọng thân đành gió đưa.

Trăm người ăn vụng táo chua

Chỉ riêng em mắc lưới thưa vạ làng

Bao nhiêu thước ngọc khuôn vàng

Vênh vao đo những trái ngang lỡ lầm.

Một thời oan tiểu Kính Tâm

Đã về thành phật Quan âm trên chùa

Sân đình mỗi trận gió khua

Trái oan lăn lóc chát chua Thị Mầu.

Lời bình của Đặng Toán

Nếu nói Nguyễn Long bênh vực Thị Mầu thông qua bài thơ này thì cũng

đúng. Bởi nếu không, ông đã chẳng tốn công tìm trong trăm ngàn điều chê

trách của người đời với Thị Mầu, để mà phân định “ đâu điều oan nghiệt,

đâu lời thị phi” như thế.

Tình yêu từ ngàn đời nay vẫn luôn là một trạng thái tình cảm vô cùng phức

tạp và khó lí giải ở con người. Có kẻ yêu đến cuồng si, đến mù quáng lại có

người đã yêu thì bất chấp tất cả. Và như vậy, khi không được đáp lại thì nỗi

chán chường, thất vọng mới càng trở nên sâu sắc. Ở Thị Mầu, ngoài trạng

thái chung của những người đang yêu đó, còn mắc thêm một sai lầm nữa:

Đặt tình yêu nhầm đối tượng. Vậy nên mới có “ Cái hôm thất vọng thân

đành gió đưa” éo le và trớ trêu như thế.

Tác giả đã gói trọn bao ê chề, đau xót đến buông xuôi của Thị Mầu trong

tám âm tiết đó. Ta như thấy hiện lên trước mắt những bước chân vô hồn của

nàng đang xiêu vẹo trên con đường khát khao bản năng hun hút. Có thể

nhiều người xem trích đoạn “ Thị Mầu lên chùa” cảm thấy thích thú bởi

những đối đáp, những tình huống gây cười, chứ mấy ai phát hiện ra rằng: “

Trăm người ăn vụng táo chua/ Chỉ riêng em mắc lưới thưa vạ làng” như tác

giả?

Vượt ra ngoài câu chuyện bi hài của Thị Mầu, Nguyễn Long đưa vào thơ

thật tự nhiên những ngẫm ngợi mang tính triết lí sâu xa: “ Bao nhiêu thước

ngọc khuôn vàng/ Vênh vao đo những trái ngang lỡ lầm”. Từ láy “ vênh

vao” được xử dụng thật đắt, nó làm cho cái “thước ngọc khuôn vàng” vô

hình mà ghê gớm của xã hội phong kiến xưa bỗng trở nên vô duyên, kệch

cỡm. Hay nói một cách khác, tác giả đã chỉ ra rằng: Chính Thị Mầu cũng là

người bị oan! Đây là cái nhìn mới mẻ so với vở chèo Quan âm Thị Kính và

người đời lâu nay. Cái nhìn nhân đạo, dân chủ, cảm thông với người phụ nữ

trong vấn đề yêu đương, tình dục.

Bài thơ rất có không khí, giọng thơ rất phù hợp với tính cách của đối tượng

( Thị Mầu) nhờ một loạt hình ảnh sống động, đẹp và sắc sảo: Nơi cửa phật

thì “trơn lì rêu xanh”, sân đình thì “ trái oan lăn lóc”, rồi “Bao người ăn vụng

táo chua/ Chỉ riêng em mắc lưới thưa vạ làng”. Cái quan niệm cổ hủ, lạc

hậu, trái với tự nhiên của thời phong kiến thì trở thành “ thước ngọc khuôn

vàng” để “ vênh vao đo những trái ngang lỡ lầm”…

Để có được những hình ảnh sống động, sắc sảo như vậy hẳn tác giả đã

phải nhập thân được vào thời đại, vào nhân vật. Đó là nhờ vốn sống, vốn

đọc, vốn hiểu biết mà sáng tạo nên.

Cuộc đời nếu có luật bù trừ thì điều đó chỉ đúng với riêng Thị Kính: “ Một

thời oan tiểu Kính Tâm/ Đã về thành phật Quan Âm trên chùa”. Còn với Thị

Mầu thì: “ Sân đình mỗi trận gió khua/ Trái oan lăn lóc chát chua Thị Mầu”.

Oan Thị Kính thì người đời ai cũng biết nhưng oan Thị màu thì có lẽ đây là

lần đầu tiên. Và cái “oan” đó nó kết lại, nó vật hóa thành trái cây rất cụ thể,

rất cảm giác. Cái “ trái oan’ ấy nó không chỉ “ lăn lóc” ở sân đình, nó còn

lăn lóc ở giữa đời và sẽ còn lăn lóc mãi.

Tác giả mượn tích chèo Quan âm Thị Kính, bằng lời thơ mộc mạc giầu chất

ca dao đã mang đến cho độc giả thông điệp có tính cảnh báo, phê phán

những tư tưởng cổ hủ, lạc hậu vẫn tồn tại đâu đó trong cuộc sống, đã và

đang còn làm khổ những phận đời. Bài thơ mang tính nhân văn và có tính

thời sự cao. Đó phải chăng luôn là cái đích mà người sáng tác cần hướng đến

./.

(Bài đăng trên báo Văn nghệ số 34/2017)