Nhà thơ gặp rắc rối vì... thơ
TT - Một cuộc họp khá bất thường với nội dung "đối thoại giữa tác giả bài thơ và những người có quan tâm tới bài thơ Lời những cây dầu cổ thụ ở trụ sở ủy ban nhân dân" đã diễn ra chiều 13-8 tại Trung tâm thông tin công tác tuyên giáo (Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai, TP Biên Hòa).
 |
Tác giả bài thơ là Ðàm Chu Văn - chuyên viên cao cấp Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai kiêm phó chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật (VHNT) Ðồng Nai, tổng biên tập tạp chíVăn Nghệ Ðồng Nai, còn "những người quan tâm tới bài thơ" là ông Huỳnh Văn Tới (trưởng Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai, chủ trì cuộc đối thoại) cùng các lãnh đạo Hội VHNT Ðồng Nai, NXB Ðồng Nai, nhà văn Trần Thu Hằng (tham dự với tư cách phóng viên báo Lao Ðộng Ðồng Nai)...
Bài thơ Lời những cây dầu cổ thụ ở trụ sở ủy ban nhân dân của nhà thơ Ðàm Chu Văn đã từng đăng trên báo Văn Nghệ cách đây một năm (số 16, ngày 16-4-2011). Nhưng mới đây (ngày 2-7-2012) nhà văn trẻ Trần Thu Hằng đã gửi đến Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai một lá thư gọi là góp ý kiến (về việc phê bình tư tưởng và việc làm của đảng viên), trong đó có đoạn: "Cảm nhận ban đầu của tôi là bài thơ dùng nhiều từ ngữ hoa mỹ để nói thay một cái cây cổ thụ, song bên cạnh đó lại thể hiện quan điểm chính trị một cách định kiến, ám chỉ khá tùy tiện"... Bên cạnh thư góp ý kiến, Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai còn nhận được một "thư kiến nghị" nặc danh xung quanh bài thơ này.
Trước sự việc như vậy, ngày 10-7-2012 Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai đã có văn bản "đề nghị chủ tịch Hội VHNT Ðồng Nai giao cho bộ phận lý luận phê bình thẩm định về chuyên môn". Nhưng Hội VHNT Ðồng Nai đã không thực hiện được với lý do: "Hội VHNT Ðồng Nai không thành lập được bộ phận lý luận phê bình".
Trong khi đó, theo báo cáo của Hội VHNT Ðồng Nai, nhân lớp tập huấn công tác lý luận phê bình văn học nghệ thuật (diễn ra từ ngày 10 đến 13-7-2012 tại TP Biên Hòa), ông Nguyễn Khánh Hòa - chủ tịch Hội VHNT Ðồng Nai - đã tranh thủ lấy ý kiến của ông Nguyễn Hồng Vinh (chủ tịch hội đồng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật TƯ). Ông Nguyễn Hồng Vinh sau khi đọc bài thơ và tham khảo đồng nghiệp đã nêu ý kiến: Ý chính của bài thơ lấy hình tượng những cây dầu cổ thụ để ví với nhân dân bao đời, "đây là một bài thơ có tứ tốt, nhưng đôi chỗ còn hạn chế như cách đặt tên bài, cách diễn đạt chùm câu cuối, và vài chỗ trong bài dễ khiến người đọc hiểu theo hướng không có lợi"...
Gần đây nhất, ngày 8-8, nhà thơ Hữu Thỉnh - chủ tịch Hội Nhà văn VN - trong công văn gửi Ban Tuyên giáo trung ương thì khẳng định: "Ban thường vụ Hội Nhà văn VN khẳng định bài thơ có tư tưởng lành mạnh, tình cảm trong sáng có ý nghĩa khao khát vươn lên tới sự trường tồn của thiên nhiên, của dân tộc"...
Thế nhưng, "để rộng đường trao đổi chuyên môn", Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai vẫn tổ chức cuộc "đối thoại" xung quanh bài thơ trên trong hơn bốn giờ (từ 13g30 đến hơn 17g30). Quan tâm đến số phận một bài thơ, phóng viên xin được tham dự cuộc "đối thoại" này nhưng ông Huỳnh Văn Tới nêu lý do "cuộc họp mang tính chất nội bộ". Trả lời phỏng vấn sau cuộc họp, khi được hỏi việc tổ chức họp, đối thoại xung quanh một bài thơ hay một tác phẩm văn học có phải là sinh hoạt thường xuyên của Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai hay không, ông Tới trả lời rằng sở dĩ có cuộc họp này vì Hội VHNT Ðồng Nai đã không làm tròn trách nhiệm. "Hơn nữa, đồng chí Ðàm Chu Văn là chuyên viên cao cấp của Ban tuyên giáo, nên khi có đơn phản ảnh về một số câu chữ trong bài thơ của đồng chí có vấn đề thì chúng tôi phải xem xét. Chúng tôi chọn hình thức đối thoại để mọi người nêu ý kiến. Hiện chúng tôi không kết luận, cũng không đưa ra hình thức kỷ luật hay phê bình nào cả. Nhưng phải nghiêm túc rút kinh nghiệm của ba phía: tác giả, Hội VHNT và cả cá nhân tôi nữa" - ông Tới nhấn mạnh.
Kết thúc cuộc họp, nhà thơ Ðàm Chu Văn bước ra với gương mặt bơ phờ, rồi thoắt cái biến mất. Khi liên lạc với ông thì biết ông đã về nhà. Qua điện thoại, nhà thơ tâm sự: "Thật là đáng sợ khi một người làm thơ phải ngồi giải thích mình làm bài thơ này là ý nói cái gì, câu thơ này mang ý nghĩa gì. Nhà thơ có quyền từ chối điều đó, nhưng tôi đã chịu đựng trong cuộc gọi là đối thoại này vì tôi nghĩ mình trong sáng, chân thành. Nghe chuyện này chắc bạn nào mới làm thơ phải khiếp vía. Nhưng tôi, một người làm thơ lâu năm, tuổi đời từng trải, tôi nghĩ mình sẽ tiếp tục làm thơ thôi".
TRẦN NHÃ THỤY
Số phận một bài thơ bị "kiến nghị"
- "Cảm nhận ban đầu của tôi là bài thơ dùng nhiều từ ngữ hoa mỹ để nói thay một cái cây cổ thụ, song bên cạnh đó lại thể hiện quan điểm chính trị một cách định kiến, ám chỉ khá tùy tiện". (Nhà văn Trần Thu Hằng)
Nhà văn Trần Thu Hằng là người đã gửi thư góp ý kiến nêu trên (về việc phê bình tư tưởng và việc làm của đảng viên) đến Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai về bài thơ “Lời những cây dầu cổ thụ ở trụ sở ủy ban nhân dân” (tác giả Đàm Chu Văn). Bên cạnh thư góp ý kiến, Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai còn nhận được một "thư kiến nghị" nặc danh xung quanh bài thơ này.
Tuổi ta nhiều hơn tuổi các ủy ban bao nhiêu lượt mùa xuân về không nhớ nữa những tòa nhà cao tầng có thể cao hơn ta nhưng vẫn cần sự che chở của ta ta ủ rừng đại ngàn trong từng thớ cây mạch rễ ủ thời gian trong xạc xào tiếng lá ủ niềm vui, nỗi buồn những sớm nắng chiều mưa... Sông Đồng Nai dâng tuần tự nhịp mùa trong tầng tầng nước kia có hàng triệu giấc mơ thao thức ta nghiêng vào sóng nước nước tràn lên ta vô tận thời gian nghiêng vào mênh mang mênh mang nói với ta bằng lời của nắng thuở nai, mễn đàn đàn ran suối vắng “tác...tác...” gọi bạn tình náo nức nhịp rừng sôi lặng như cây cũng muốn góp lời có một cánh bướm trắng đang đậu trên ngực ta vụng dại và tin cậy Một sớm mai thức dậy hơi phố thị ngạt ứ lồng ngực bằng bản lĩnh của loài tứ thiết những cánh tay xanh cố trỗi vượt lên cao... Ta phải nghe những mặn nhạt cuộc đời bên ký ức xưa bầu bạn nơi quản lý và sản sinh những buồn vui, số phận... những thánh nhân bên cạnh những tầm thường chợt khát thèm một sớm mù sương không nhìn rõ mặt người mơ màng hi vọng. ĐÀM CHU VĂN (Nguồn: báo Văn Nghệ ngày 16-4-2011) |
Theo bài viết trên báo Tuổi trẻ sáng 14/8 với nhan đề "Nhà thơ gặp rắc rối vì...thơ", sau 2 lá thư góp ý và kiến nghị nêu trên, một cuộc "đối thoại mang tính chất nội bộ" (phóng viên xin tham dự nhưng không được) dài hơn 4 tiếng đồng hồ đã diễn ra xung quanh bài thơ, do Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Ðồng Nai tổ chức chiều 13/8.
Vẫn theo báo Tuổi trẻ, trả lời sau cuộc họp, ông Huỳnh Văn Tới (trưởng Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Đồng Nai) cho biết: "Hiện chúng tôi không kết luận, cũng không đưa ra hình thức kỷ luật hay phê bình nào cả. Nhưng phải nghiêm túc rút kinh nghiệm của ba phía: tác giả, Hội VHNT và cả cá nhân tôi nữa." - Tuy nhiên độc giả của bài báo không thấy ông Huỳnh Văn Tới nói rõ là rút kinh nghiệm ra điều gì (?!).
| (Nguồn: Tuổi trẻ) |
Chiều 14/8 phóng viên VietNamNet đã liên lạc với Hội nhà văn VN và nhận được thông tin về văn bản chính thức gửi tới Ban tuyên giáo tỉnh Đồng Nai. Văn bản thẩm định này ghi rõ: "Ban thường vụ Hội Nhà văn VN khẳng định bài thơ có tư tưởng lành mạnh, tình cảm trong sáng có ý nghĩa khao khát vươn lên tới sự trường tồn của thiên nhiên, của dân tộc".
 |
| Nhà thơ Hữu Thỉnh |
Nhà thơ Hữu Thỉnh - chủ tịch Hội Nhà văn VN cho biết thêm: "Công tác thẩm định đánh giá nhằm thực hiện tốt nhất Nghị quyết 23 của Bộ chính trị, không can thiệp quá sâu vào công tác sáng tạo của văn nghệ sĩ, mở rộng tự do dân chủ, tránh quy kết, suy diễn, áp đặt, hạn chế tự do sáng tạo của nghệ sĩ. Cần tôn trọng, đảm bảo quyền tự do sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi để tác giả yên tâm phát huy trách nhiệm, tính độc lập và tài năng, xây dựng con người và văn hóa".
Trả lời câu hỏi: "Có thể xuất hiện xu hướng phê bình thơ như trường hợp với bài thơ “Lời những cây dầu cổ thụ…” hay không?" - nhà thơ Đỗ Hàn, Chánh văn phòng Hội nhà văn VN nói: "Trong vòng gần 10 năm gần đây tôi không thấy có cách phê bình hay trường hợp tương tự xảy ra. Từ đó có thể thấy sự việc này chỉ là một trường hợp cá biệt chứ không phải hiện tượng, xu hướng. Và đây là một trường hợp lạc lõng trong thời kì đổi mới toàn diện của đất nước...".
Trích ý kiến văn bản của Ban kiểm tra - Ban thường vụ Hội nhà văn VN:
- Việc có cách đọc, cách hiểu khác nhau về một tác phẩm văn học từ xưa tới nay là chuyện hết sức bình thường. Riêng bài thơ kể trên, được báo Văn nghệ công bố trong số 16, ra ngày 16/04/2011, tới nay đã hơn 1 năm, nhưng theo báo cáo của báo Văn nghệ, chưa hề có ý kiến phản hồi tiêu cực nào về bài thơ này. Như vậy, có thể thấy cách hiểu bài thơ kể trên là tương đối thống nhất, trước hết là trong giới văn học. - Cách đọc và hiểu bài thơ là cách cảm, cách hiểu trên cơ sở tìm ra ý tưởng của toàn bài chứ không thể cắt xén từng câu, từng chữ để ghép cho nó những ý nghĩa mà nó không thể hàm chứa khi đặt trong tổng thể. - Vì lý do đó, chúng tôi cho rằng không thể căn cứ qua văn bản bài thơ để quy kết tác giả về bất kì điều gì. Cách nghĩ, cách làm như vậy là phi khoa học, đồng thời cũng trái với tinh thần của Nghị quyết 23, trái với Luật báo chí, can thiệp thô bạo vào quyền tự do sáng tác của nhà văn, mà trước hết là quyền tự do trong tư duy hình tượng. Cách nghĩ, cách làm như vậy đã rất cũ, không thể tái diễn trong đời sống tinh thần đang rất cởi mở, dân chủ của xã hội ta ngày hôm nay. |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét